Themaoverzicht

Het Nederlands in de wereld

Waar in de wereld heeft het Nederlands sporen achtergelaten? We reizen de wereld rond en maken onze eerste stop in Noord-Amerika. Nieuw Amsterdam (New York) werd in de 17e eeuw door Nederlandse kolonisten gesticht; in de 19e eeuw trokken Nederlanders in groten getale naar het Amerikaanse Middenwesten en na de Tweede Wereldoorlog volgden nieuwe migranten in hun voetsporen. Het volgende doel is Suriname dat de Westindische Compagnie in 1667 met de Engelsen ruilde tegen Nieuw Amsterdam en waar nog steeds, ook na de onafhankelijkheid in 1975, het Nederlands de officiële taal is. Vanuit Suriname gaan we naar het Caribisch gebied. De voormalige Nederlandse Antillen speelden een centrale rol in de slavenhandel van de VOC. Tegenwoordig (sinds 2010) zijn Aruba, Curaçao en Sint Maarten autonome landen binnen het Koninkrijk der Nederlanden; Bonaire, St. Eustatius en Saba (de 'BES-eilanden') zijn nu 'bijzondere gemeenten' van Nederland. Een uitstapje naar Noordoost-Brazilië laat ons kennis maken met een minder bekend aspect van de Nederlandse koloniale geschiedenis - de erfenis van Johan Maurits van Nassau. De kolonisatie van de Zuid-Afrikaanse Kaap vormde het uitgangspunt voor het ontstaan van een 'dochtertaal' van het Nederlands, het Afrikaans, vandaag één van de 11 officiële talen van Zuid-Afrika. De laatste etappe van onze wereldreis voert ons naar Azië: naar Indonesië dat tot 1947 een Nederlandse kolonie was, maar ook naar Japan en India waar de VOC in de 17e en 18e eeuw handelsposten onderhield.

Taalvariatie in de Lage Landen

Welke verschillen zijn er tussen Nederlands Nederlands en Vlaams Nederlands (behalve de zachte versus de harde g)? Hoe zit het met dialectgebruik in het Nederlandse taalgebied? Hoe klinkt West-Vlaams en wat zijn de kenmerken van het Rotterdams en het Brussels? Kennen de Lage Landen ook het verschijnsel 'multi-etnische jongerentaal' (ja: bijvoorbeeld: straattaal)? In dit hoofdstuk wordt uitgebreid aandacht besteed aan regionale en sociale variatie in het Nederlandse taalgebied. Extra aandacht krijgt taalvariatie in de Nederlandse provincie Friesland: daar worden naast (Standaard)nederlands en (Standaard)fries o.a. ook Fries-Nederlandse mengtalen gesproken ('Stadsfries').

"Ze horen meteen dat ik uit België kom."
(Jessica, stagiaire in Suriname)

Begrippen

Wie is William Labov? Hij was een van de grondleggers van de sociolinguïstiek die zich vanaf de jaren 60 van de 20e eeuw als eigen onderzoeksdiscipline ontwikkelde. Met ons hoofdstuk 'sociolinguïstiek' willen we een beknopt overzicht bieden van de taalkundige discipline in wiens kader het onderzoek plaatsvindt dat in de bovenstaande hoofdstukken aan de orde komt: regionale en sociale varietie, taalcontact, taalpolitiek en taal & identiteit. Daarnaast gaan we in op de noties 'taal' en 'dialect' (is 'taal' daadwerkelijk een 'dialect met eigen leger'?) en op kenmerken en ontstaanscontext van pidgins en creooltalen.