Westflämisch
Nirgends in Flandern wird wohl mehr Dialekt gesprochen als in Westflandern. Nirgends hat der Dialekt noch soviel Prestige wie hier. Eine Untersuchung über die Dialektkenntnis flämischer Studenten kam zu folgendem Ergebnis:
| Jaar | West-Flandern | Antwerpen | Ost-Flandern | Limburg | Brabant |
|---|---|---|---|---|---|
| 1979 | 98,00% | 91,00% | 86,00% | 84,00% | 78,00% |
| 1993 | 88,20% | 62,10% | 49,60% | 40,00% | 48,30% |
| (Aus: Willemyns 2003: 305) |
Im Gegensatz zum restlichen Flandern wird in West-Flandern bis heute in fast allen Bereichen des öffentlichen Lebens Dialekt gesprochen. Nur die amtliche Sphäre ist der Standardsprache vorbehalten.
Guido Gezelle
Foto: Havang(nl) (1.0)
Ein Künstler, der mit Songs
auf Westflämisch erfolgreich ist,
ist Flip Kowlier, hier mit
'Min Moaten'.
Ein Grund für diese starke Stellung des Dialekts, ist sicherlich die Bewegung der Sprachpartikularisten des 19. Jahrhunderts, die in West-Flandern besonders stark war. Die Partikularisten wehrten sich gegen die Einführung der nordniederländischen Standardsprache, ihrer Meinung nach das „halb heidnische, halb jüdische Holländisch“. Sie widersetzten sich der Standardisierung in Belgien und kämpften für das „Vlaams der Vaderen“, in diesem Fall das Westflämisch. Die zumeist tief katholischen Partikularisten um den Dialektologen Bo Daan und den dichtenden Priester Guido Gezelle fürchteten der Protestantismus könnte über den Umweg der niederländischen Standardsprache einsickern. Die besondere Aufmerksamkeit, die man dem Dialekt in Westflandern entgegenbringt hat also eine lange Tradition. Und eine westflämische Splitterpartei konnte sich im Jahr 2000 durchaus als rechtmäßige Erbin Gezelles fühlen, als sie die Einführung des Dialektes auch bei offiziellen Gelegenheiten forderte.
Phonologie
Lustiges Filmfragment:
Westflamen haben es satt,
immer untertitelt zu werden.
Typisch für das Westflämisch sind die Monophthonge "ie"[i] und "uu"[y] statt "ij"[ɛi] und "ui"[ʌü]. Diese Monophthonge stammen wahrscheinlich aus dem Mittelniederländischen. Übrigens wurde der Großteil mittelniederländischer Texte auf dem Gebiet des heutigen West-Flandern verfasst. In West-Flandern ist es also “buten bitend kód” und nicht “buiten bijtend koud” (draußen beißend kalt). Die Vokale „e“, „i“ und „u“[y] werden offener ausgesprochen als in der Standardsprache. Z.B. „bedden“ statt „bidden“(beten). Das "h"[h] wird nicht ausgesprochen, dafür wird "g"[X] wie"h"[h] ausgesprochen. Probieren Westflamen ein „h“[h] auszusprechen produzieren sie oft eine Ton der wie „ch“[X] klingt. Auf diesem Verhältnis von „h“ und „g“ basieren zahlreiche Witze. So ruft ein West-Flame selbstverständlich de „geilige heest“ an, um „gulp van hod“ zu empfangen. Eine andere Besonderheit entstammt wahrscheinlich dem Französischen. Vor „t“, „d“ und „s“ wird „oe“[u] statt „ou“ [αu] gesprochen. Andere Merkmale sind Verschiebungen von „o“[ɔ] nach „u“[y] und von „oo“[o] zu „eu“[ø]. Beispiele: op → up, ochtend → nuchtend; boter → beuter, wonen → weunen.
Text- und Hörbeispiel WestflämischBeispiel 1:
Zwei junge Sprecherinnen des westflämischen Dialekts, zu dem Zeitpunkt wohnhaft in Berlin, sprechen über ihre ersten Erfahrungen mit der Stadt, und in weiterer Folge ganz speziell über den Weihnachtsmarkt am Gendarmenmarkt. Die Aufnahmen wurden im Dezember 2003 gemacht. Die Transkription dieses und des folgenden Gesprächs stammt von einer der beiden Sprecherinnen. Vielen Dank!
| Westflämisch | Standardniederländisch |
|---|---|
| A Ok, t is behun | A Ok, het is begonnen |
| B t is behun? Nu ol? | B is het begonnen? Nu al? |
| A ja | A ja |
| B Zeh maar | B Zeg maar |
| A Eva-Maria, oe lange ziej ol i´Berlin? | A Eva-Maria, hoe lang ben je al in Berlijn? |
| B Vanne erhes t ende februari zik ier toehekom´... e hie? | B Ik ben hier ergens eind februari aangekomen... en jij? |
| A ik zin ier ol e joar en... drie mojn ze´er? Wahteke wanjer zi kik behinn... in oktober... duz ja, e joar en twee maandn | A ik ben hier al een jaar en... drie maand zeker? Wacht even, wanneer ben ik begonnen... in oktober, dus, ja, een jaar en twee maand |
| B en da was ton ook in de winter, waz Berlijn tan ook hrijs en ol | B en was het toen ook winter? Was Berlijn toen ook grijs en zo? |
| A Nè ik zin toehekomn in de herfst... en t rehende | A Nee, ik ben aangekomen in de herfst, en het regende... |
| B e je noh heluk hat | B je hebt geluk gehad |
| A ja | A ja |
| A e ja, hie zie minn in de koede winter toehekom | A wel ja, jij bent midden in de koude winter aangkomen |
| B minn in de koede winter | B midden in de koude winter |
| A hmm | A hmm |
| B en iedereen was eht ev´hrijs, even nors, da was eht nie te doen | B en iedereen was echt even grijs, even nors, dat was echt niet te doen (=dat was echt heel lastig) |
| A worom? | A Waarom? |
| B mo e [da] s toh e kompleet andere stadEj da sied in de zomer | B Maar dat is toch een kompleet andere stad, als je dat ziet in de zomer (=als je dat vergelijkt met de zomer) |
| A ja, das woa, das hjel anders dan in de zomer, mo,ja... kwetetnie, kvint in de zomer we hjesteher, ol de mesn butn up de terrasjes | A ja, dat is waar, dat is helemaal anders dan in de zomer, maar, ja... ik weet het niet, ik vind de zomer wel leuker, alle mensen buiten op de terrasjes |
| B t is eht méditerranée en ol, t is hjesteh | B dat is echt méditerranée en zo, dat is echt leuk |
| A ja, t is woa, Kreuzberh, Friedrihshein, iederjen butn en... ja, t is e hjel andere sfeer, t is woa | A ja, ´t is waar, Kreuzberg, Friedrichshein, iedereen buiten en... ja, het is een heel andere sfeer, ´t is waar |
| B t is eht zolih | B dat is echt zalig |
| A en in de winter lopt iederjen e bitje viz roend en...ja | A en in de winter loopt iedereen hier wat humeurig (“vies”) rond en... ja |
| B me ja, t iz ook doenker é, iederjè(n) zit binn! De Berlijner, wor ist ie, je zit heweun binn | B Maar ja, het is ook donker hé, iedereen zit binnen? De Berlijner, waar is hij, hij zit gewoon binnen |
| A ja t iz woa | A ja, het is waar |
| A aloewe(l), t is ier toh we vee te doejn qua cultuur e... fff | A Hoewel, er is hier toch veel te doen qua cultuur en ... fff |
| B ja... ja mo da ziej niks é, eht, alé ja, da ziej heweun tselfste ov daj i´Belhje ook noh ku sien | B ja, maar daar zie je niets hé, echt, wel ja, daar zie je gewoon hetzelfde als je in België kunt zien |
| A mmm, ja, e worn de mèsn e bitje vriendlek? | A mmm, ja, en waren de mensen een beetje vriendelijk? |
| B ja, nu wel, in de zomer waz da meha-tof | B ja, nu wel, in de zomer was het mega-tof |
| A ja | A ja |
| B mo lik nu op die Weihnahtsmarkt´n iz da nateurlek ook wè hjesteh omdaj tonn e bitje Gluhwein kut trink´n en ol van die dingn | B Maar nu bijvoorbeeld (“gelijk nu”) is het natuurlijk ook wel leuk (“geestig”) op de Weihnachtsmarkten omdat je dan een beetje Glühwein kan drinken en zo (“en al van die dingen”...) |
| A ja | A ja |
| B e voe de rest... k bedoeln, e Dutser me vrijen tijd, dad is puur drink´n é | B en voor de rest... ik bedoel, een Duitser met vrije tijd, dat is puur drinken hé |
| A Ziej ol noa de Weihnahtsmart h´ewist? | A Ben je al naar de Weihnachtsmarkt geweest? |
| A jaaa | A jaaa |
| B je moed ier heweun entrée betaaln | B je moet hier gewoon inkom (“entrée”)betalen |
| A voer ollomolle? | A voor allemaal? |
| B moa da, k verstoa kik dad eht nie, eht wo | B, maar dat, dat begrijp ik echt niet, echt waar |
| A ewèl ik zi histern | A Wel, ik ben gisteren |
| B Am Alex mishien nie, da wetek nie | B Am Alex misschien niet, dat weet ik niet |
| A ik zi histern noa de Weihnahtsmart up de Gendarmmarkt hewist, en doa wast ´jen euro | A Ik ben gisteren naar de Weihnachtsmarkt op de Gendarmenmarkt geweest, en daar was het één euro |
| B wè overal spreekwoordelijk één euro pejzek | B Overal spreekwoordelijk één euro denk (“peins”) ik |
| A e(n) t is overal...ja | A en het is overal, ja |
| A k vinn dad ehlek stom wa je hot do toh no toe voe te koopn e(n)... | A ik vind dat eigenlijk dom (“stom”) want je gaat daar toch heen (“naar toe”) om te kopen |
| B ja, t is da! | B ja, dat is het net! |
| A e je moed een euro betoln... e daz eht li´in e zootje daj zit é, allè, eu, ja, hjeleha´s omheind en al | A En je moet een euro betalen... en dat lijkt net een zootje waar je in zit, allez, ja, helemaal (“helegans”) omheind en zo |
| B binn ook é | B binnen ook hé |
| A ja | A ja |
| B mo kpeinzn dat ieder stuk, of ieder Bezirk èhlek zen eihn eu Weihnahtsmartj´e bitjen èt azo... lik up de Gendarmemarkt ist ie eht kweetnie oe chic mo am Alex is das heuwen Kermis, das heweun e foor | B Maar ik denk dat ieder stuk, of ieder Bezirk eigenlijk zo zijn eigen Weihnachtsmarktje heeft, op de Gendarmenmarkt bijvoorbeeld (“gelijk op de G...”) is hij echt heel erg (“ik-weet-niet-hoe”) mooi (“chic”), maar am Alex, dat is gewoon Kermis, dat is gewoon een foor |
| A a ja, joan | A a ja, ja dat is het (“joan”; vervoegen van het woord “ja” !) |
| B das heweun e foor, t stoat do tonn e reuzerad, al van die dingn | B dat is gewoon een foor, daar staat dan zo´n reuzenrad, en allemaal van die dingen |
| A en ol worstekromn en ol | A en allemaal worstekramen en zo (“en al”) |
| B e ja, ne curry é, e curryworstje, links è rehs | B wel ja, een curry hé, een curryworstje, links en rechts |
| A e vettehe woste hojn eetn | A een vettige worst gaan eten |
Beispiel 2: Dieselben zwei jungen Sprecherinnen des Westflämischen sprechen diesmal erstens über das Aussehen und die Funktion des Mikrophons, in das sie sprechen, und anschließend über verschiedene Strandorte an der belgischen Küste.
| Westflämisch | Standardniederländisch |
|---|---|
| B ja, nu wel ja, het just heslurpt | B Nu wel, ja, en je hebt net geslurpt |
| A k è just’ e slok koffie hepakt, mm | A Ik heb net een slok koffie genomen (“gepakt”), mm |
| B ist ie noh warm? K zitn der e bitje mee in voe seffes | B is hij nog warm? Ik maak me wat zorgen voor straks (“ik zit er een beetje mee in voor seffes”) |
| A minne kafj’ is noh warm | A mijn koffie is nog warm |
| B k hojn e kè foeln an de minn Ping | B ik ga eens (“een keer”) voelen aan de mijne Ping |
| A mo ja je meu’ ie nie te vee helud maakn é | A Maar ja, je mag niet (“je mag jij niet”) te veel lawaai (“geluid”) maken hé! |
| B ja je ‘ ekeekn na me | B ja hij heeft naar me gekeken |
| A ja ja em oart dadd’ é | A ja ja hij (“hem”) hoort dat hé |
| B ja zeh wel | B ja zeg wel |
| A duz we hoan heweun moejtn middn in de conversatie e cut mokn enne | A dus we gaan een cut moeten maken midden in de conversatie enne |
| B Mo ik vinn da wel soj, ik zit nier te kiekn no die zwarte… tennisveld… of da ding ier, kweetnie wa dat t is… a ping pong | B Maar ik vind dat wel saai, ik zit hier te kijken naar dat zwarte… tennisveld, of dat ding hier, ik weet niet wat dat is, een ping pong |
| A Mo dad is e micro | A Maar dat is een micro |
| B Moa zoa hroat ding! | B Maar zo’n groot ding! |
| A En der voarn das voe jen ojzihte te beschermn | A En er voor, dat is om je gezicht (“aangezicht”) te beschermen |
| B Voe t speeksel? | B Voor het speeksel? |
| A ja | A ja |
| B Mo | B “Mo” (betekent zo veel als “wel heb je ooit”) |
| A da t speeksel nie in de micro vlieht | A Zodat het speeksel niet in de micro vliegt |
| B Mo mène hie da nu? | B Maar meen jij dat nu? |
| A Volhes min is da toa voarn ja | A Volgens mij is dat daarvoor, ja |
| B Mo das vo tehn de vliehn | B Maar dat is tegen de vliegen |
| A Be nèn… of dad is ook omda j nie te dihte bie de micro zoe klapn é, aj doa zo dihte bie klapt, tonne | A Maar nee… of dat is ook opdat (“omdat”) je niet te dicht bij de micro zou praten (“klappen”) hé, als je daar zo dicht bij praat, danne |
| B A zuk e schermtje | B Ha zo’n schermpje |
| A … zitter doa gruis en ol in ze’er | A … zit daar gruis en zo in zeker |
| B A ja da soe kunn | B Ha ja dat zou kunnen |
| A k peizn da | A Ik denk (“peins”) dat |
| B t is e twa roars | B het is iets raars |
| B t ziet er binna lik design ut zelfs | B het ziet er bijna als design uit zelfs |
| A Jojn | A ja (jojn: vervoegen van “ja”) |
| A Moa t is et nie | A Maar het is het niet |
| B nè | B neen |
| A t is hjel heweun | A het is heel gewoon |
| A how, verteld e ker etwadde over Jabe’ e | A Komaan (“how”), vertel eens iets over Jabbeke. |
| B Over Jabbeke? Ik weetn der eht nieks over te vertelln, juste darom zehhe kik altijd Jabbèke sur Mer | B Over Jabbeke? Ik weet er echt niets over te vertellen, juist daarom zeg ik altijd Jabbèke sur Mer |
| A Jabbèke sur Mer | A Jabbèke sur Mer |
| B be ja, daz exotischer, en ik bedoeln duz wel nie t klè strand é | B Wel ja, dat is exotischer, en ik bedoel dus niet het Klein Strand hé |
| A e nè, wa bedoel je ton? | A Neen? Wat bedoel je dan? |
| B ik bedoeln dus | B Ik bedoel dus |
| A D ehte zje? | A de echte zee? |
| B e ja, vuf kilometer van de ... | B Wel ja, vijf kilometer van de… |
| A de Noardzje? | A… de Noordzee? |
| B bè e , ja , we’ jen anders? | B wel ja, welke anders? |
| A hoj doa di’els noa toe in de zomer? | A Ga je daar dikwijls heen in de zomer? |
| A No de … no de zje | A Naar de… naar de zee? |
| B No de zje… ewèl eerlik hezehd ho kik oljene mo s aves hojn zwemn ad ol t volk weh is | B Naar de zee, wel, eerlijk gezegd ga ik alleen maar ’s avonds zwemmen (“ga ik gaan zwemmen”), als alle mensen (“al het volk”) weg is |
| A s oves hoj’ zwemn ja | A ’ s avonds zwemmen, ja (“gaan zwemmen”) |
| A ik zin do… allè ja, widder hojn oltid noa de Haan of etwa, noajt no Jabbeke | A ik ben daar… wel ja… (“allez ja”), wij gaan altijd naar De Haan of zo, nooit naar Jabbeke |
| B Mo… teurlik nie… mo… Jabbeke eeft ook hee zee | B Maar… natuurlijk niet… maar Jabbeke heeft ook geen zee |
| A allè ja… noajt noa… wo hoj ton no toe? | A Wel ja, nooit naar… waar ga je dan heen? |
| B no De Haan | B naar De Haan |
| A Ah ja Ok | A Ah ja Ok |
| A Nu moestn we duz ahterut hojn | A Nu moesten we dus achteruit gaan |
| B Ja da was e swing back of zu’etwa | B ja, dat was een swing back of zoiets (“zulk etwa”) |
| A ja | A ja |
| B OK | B OK |
| A k voenn dad ehlik wel nohhe sch’wojn ende azo va : wo hoj ton no toe? A ja no De Haan | A Ik vond dat eigenlijk wel (nog) een mooi einde zo van : waar ga je dan heen? Ah ja, naar De Haan |
| B No De Haan ja | B Naar De Haan, ja |
| B We hojnt zo doe stopn, me hojn em zehn da me henoeh en | B We gaan het zo doen stoppen, we gaan hem zeggen dat we genoeg hebben |
| A Mo we hojn em zehhn woj dat ie moe stopn | A Maar we gaan hem zeggen waar hij moet stoppen |
| B a ja dasj hoed… Nu? | B Ah ja dat is goed… nu? |
| A ja | A ja |
Phonologie und Beispiele aus: Ryckeboer. Debrabandere (2001): West-Vlaams Etymologisch Woordenboek.